Jednym z dolnych poziomów góry lodowej spotkania są indywidualne preferencje osób uczestniczących w sesji facylitowanej. Wiedza o preferowanych przez uczestników sposobach pracy nad zagadnieniami oraz tym w jaki sposób przetwarzają informacje – pozwala tak dobrać techniki, dopasować formaty oraz dostosować czas realizacji poszczególnych etapów – by zapewnić maksymalną efektywność pracy grupowej.
W podręczniku do facylitacji znajdziesz opis typów osobowości wg MBTI®. Szczególnie gdy pracujesz z zespołami / grupami cyklicznie – chciałam zachęcić Cię do spojrzenia głębiej, a mianowicie do uwzględnienia wiedzy o stylach poznawczych. Każdy z nas ma indywidualne preferencje związane z tym jak przetwarza dane, którym informacjom nadaje priorytet, a które (często nieświadomie) pomija. Jest to tzw. styl poznawczy – cecha względnie trwała przez całe życie.
Styl poznawczy to specyficzny sposób wykonywania operacji umysłowych. Określa to, jak dana osoba spostrzega i przetwarza informacje, jaki sposób najchętniej wybiera z całego swojego repertuaru operacji intelektualnych. Z większą łatwością porozumiewają się osoby o podobnym stylu poznawczym. Podobnie „widzą” świat, w podobny sposób przebiegają u nich operacje myślowe, mają zbliżone tempo przetwarzania. Jednocześnie zamknięcie się wyłącznie w bańce podobieństw powoduje, że łatwo zgubić inny punkt widzenia / wnoszącą inne spojrzenie na problem nową perspektywę.
W jakich aspektach możemy się między sobą różnić?
Można wymienić wiele wymiarów składających się na styl poznawczy, czy inaczej mówiąc styl myślenia. Poniżej znajdują się trzy wybrane – istotne z punktu widzenia planowania procesu pracy podczas sesji facylitowanej.
- Refleksyjność – impulsywność ujawnia się w sytuacjach rozwiązywania problemów poznawczych – gdy po przetworzeniu danych, oczekiwana jest reakcja. Definiuje się ją za pomocą dwóch wskaźników: poprawności i szybkości znajdowania rozwiązań. Z refleksyjnością wiąże się dłuższy czas zastanawiania się nad odpowiedziami w połączeniu z małą liczbą popełnianych błędów. A z impulsywnością – odpowiedzi szybsze acz często obarczone większym ryzykiem błędu.
- Zależność – niezależność od pola danych oznacza stopień, w jakim nasza percepcja wiąże ze sobą pojedyncze elementy. Zależność od pola to tendencja do spostrzegania, w którym elementy stanowią obraz całości – poszczególne części stapiają się ze sobą, łatwo jest dostrzegać nawet nieoczywiste powiązania. Niezależność od pola oznacza skłonność do „przełamywania” zastanego układu danych, do wyodrębniania elementów składowych i czynienia z nich jakby niezależnych od całości.
- Abstrakcyjność – konkretność określa preferencje dotyczące stopnia ogólności przetwarzanych danych. Ujawnia się najczęściej w procesach kategoryzacji informacji. U części osób dominującym sposobem kodowania informacji jest tworzenie wyobrażeń / skojarzeń. W taki właśnie sposób przetwarzają i zapamiętują dane. Chętniej używają metafor i posługują się obrazami. Inni natomiast są skłonni przy kodowaniu i przetwarzaniu danych wykorzystywać raczej pojęcia, definicje, słowa i liczby.
Facylitator – uwzględniając tego rodzaju preferencje indywidualne może świadomie zaproponować podział na grupy (jedno- bądź różnorodne), zróżnicować formaty pracy w tych grupach czy dobrać techniki (np. SPD lub Alegorię).
Podobnie jak model MBTI® określa typy osobowości, w przypadku stylów poznawczych możemy skorzystać z polskiego modelu FRIS®. FRIS w prosty sposób opisuje 4 style myślenia. Zakłada, że każdy z nas ma najbardziej komfortową dla siebie perspektywę przetwarzania danych – mogą to być Fakty, Relacje, Idee bądź Struktury. Osoby, które szczególnie w nowych sytuacjach korzystają naturalnie z perspektywy:
- Faktów → sprawnie identyfikują związki przyczynowo-skutkowe;
- Relacji → intuicyjnie rozpoznają to, co łączy osoby, obiekty i zdarzenia;
- Idei → swobodnie podważają obecne i odkrywają nowe zależności;
- Struktur → łatwo wnikają w głąb istoty problemu, aby uzyskać jego kompletny i spójny obraz.
Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o sobie samym / sobie samej – zapraszam do wykonania badania stylu myślenia i działania, a następnie spotkania w ramach sesji rozwojowej, podczas której dokładnie poznasz swój wynik oraz otrzymasz indywidualny raport.
Agnieszka Buśk, certyfikowana trenerka FRIS®
